“โฮงเฮียนแม่น้ำของ” ปลุกพลังเยาวชนพิทักษ์สายน้ำ: ส่องลึกภัย “สารหนู”!

เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2568 ที่ผ่านมา สถาบันองค์ความรู้ท้องถิ่นโฮงเฮียนแม่น้ำของ กลุ่มรักษ์เชียงของ นำคณะนักเรียนในโครงการเยาวชนแม่น้ำโขง ระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย จากโรงเรียนเชียงของวิทยาคม และนักเรียนบ้านเรียน (Homeschool) ระดับชั้นประถมศึกษา จำนวน 8 คน เข้าร่วมกิจกรรมนักสืบ ‘สารหนู’ ในสายน้ำโขง ซึ่งทางสถาบันฯ จัดขึ้นเพื่อส่งเสริมการบ่มเพาะกระบวนการเรียนรู้และเสริมสร้างทักษะวิทยาศาสตร์พลเมือง (Citizen Science) แก่เยาวชนในพื้นที่ โดยมุ่งหวังให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมเกิดความตระหนักรู้และเข้าใจสถานการณ์สิ่งแวดล้อมในชุมชนของตนเอง พร้อมทั้งเสริมสร้างความมั่นใจ กระตุ้นการมีส่วนร่วม และปลูกฝังจิตสำนึกรักและหวงแหนสายน้ำอันเป็นทรัพยากรล้ำค่า ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญในการจุดประกายให้เยาวชนเติบโตเป็นนักวิทยาศาสตร์พลเมืองที่พร้อมรับมือกับความผันผวนของสิ่งแวดล้อมผ่านการลงมือปฏิบัติจริง และเป็นพลเมืองที่ตื่นรู้ (Active Citizen) พร้อมสร้างสรรค์สังคมและสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้นในอนาคต โดยมี คุณมาลี พัฒนประสิทธิ์พร ผู้ประสานงานโครงการเยาวชนแม่น้ำโขงและกระบวนกร พร้อมด้วย คุณนพรัตน์ ละมุล ผู้ประสานงานสถาบันองค์ความรู้ท้องถิ่นโฮงเฮียนแม่น้ำของ และคุณจักร กินีสี นักสื่อความหมายธรรมชาติ เป็นวิทยากรให้ความรู้ ณ บริเวณ 5 จุดสำรวจเชื่อมโยงแม่น้ำกกและแม่น้ำโขง จาก อำเภอเชียงแสน ถึง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย

กิจกรรมดังกล่าว เปิดโอกาสให้เยาวชนได้เรียนรู้เชิงปฏิบัติการในสถานการณ์การปนเปื้อนสารหนูของแหล่งน้ำธรรมชาติ ตั้งแต่ต้นกำเนิด เส้นทางการไหลของน้ำ การทำความเข้าใจเกี่ยวกับชนิดและผลกระทบของสารหนู รวมถึงการใช้เครื่องมือตรวจวัดคุณภาพน้ำเบื้องต้นและการวิเคราะห์ผล โดยเยาวชนได้ลงพื้นที่สำรวจและเก็บตัวอย่างน้ำในบริเวณ 5 จุดสำคัญที่มีความเชื่อมโยงระหว่างแม่น้ำกกและแม่น้ำโขง ได้แก่ ใต้สะพานแม่น้ำกก (ระหว่างตำบลบ้านแซวกับตำบลเวียง อำเภอเชียงแสน), บริเวณปากแม่น้ำกกจรดแม่น้ำโขง (บ้านสบกก ตำบลบ้านแซว อำเภอเชียงแสน), ท่าน้ำหน้าโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลแม่เงิน (อำเภอเชียงแสน), คอนผีหลง ใต้ปากแม่น้ำยอน (สปป.ลาว – พื้นที่ทำเหมืองแร่ริมฝั่ง) และปั๊มสูบน้ำดิบของการประปาส่วนภูมิภาคเชียงของ พร้อมกันนี้ เยาวชนยังได้เรียนรู้เกี่ยวกับระบบนิเวศเฉพาะถิ่นริมน้ำโขงที่เรียกว่า ‘ปง’ อีกด้วย

ภายหลังจากการสำรวจและทดลองตรวจวัดสุขภาพแม่น้ำ ผู้เข้าร่วมกิจกรรมได้ร่วมกันประมวลผลข้อมูล สรุปผลการสำรวจ แลกเปลี่ยนความคิดเห็น และวิเคราะห์แนวทางการสร้างความตระหนักรู้ด้านสิ่งแวดล้อมแก่ชุมชน พร้อมทั้งร่วมกันวางแผนรูปแบบกิจกรรมที่เยาวชนต้องการมีส่วนร่วมสร้างสรรค์ในอนาคต ปิดท้ายกิจกรรมด้วยการเปิดโอกาสให้เยาวชนได้สะท้อนความคิด ความรู้สึก และกล่าวขอบคุณสำหรับประสบการณ์ที่ได้รับในครั้งนี้